ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ ՏԱՐԱԾԱՇՐՋԱՆԱՅԻՆ ԻՆՏԵԳՐՄԱՆ ԿԱՄՈՒՐՋ

  

       

  Իրանա-իսրայելյան հակամարտության սրման հեռանկարը լուրջ մարտահրավեր է ամբողջ Մերձավոր Արևելքի, Հայկական լեռնաշխարհի ,Այսրկովկասի և Կենտրոնական Ասիայի համար։ Այդ իրավիճակում, Հայաստանը, գտնվելով Իրանի հյուսիսային սահմանին, կարող է ձեռք բերել բացառիկ աշխարհաքաղաքական դեր՝ դառնալով տարածաշրջանային ինտեգրման կամուրջ՝ Հյուսիս-Հարավ հաղորդակցության, տնտեսական համագործակցության և դիվանագիտական հավասարակշռության տեսակետից։
  Այս հոդվածում կառաջարկենք ՀՀ կառավարությանը կատարել  ռիսկերին դիմակայելու ռազմավարության և արտաքին խաղացողների դիրքորոշումների վերաբերյալ լուրջ քննարկումներ։

---

I. Քաղաքական վերլուծություն՝ Հայաստանի դերը տարածաշրջանում

1. Չեզոքության ռազմավարություն

   • Հայաստան պետք է հետևողականորեն հանդես գա որպես չեզոք միջանցք՝ խուսափելով բացահայտ աջակցությունից թե՛ բարեկամ Իրանին, թե՛ Իսրայելին։

   • Պետք է խթանել միջազգային հարթակներում (ՄԱԿ, ԵԱՀԿ, ԵՄ) Հայաստանի դիրքը՝ որպես խաղաղության և դիվանագիտական երկխոսության հարթակ։

2. Դիվանագիտական բուֆերային դիրքավորում

   • Իրան-Արևմուտք լարվածության խորացման դեպքում, Հայաստանը կարող է հանդես գալ որպես միջանկյալ հաղորդակցության ուղի՝ Իրանի համար դեպի ԵԱՏՄ և Եվրոպա։

   • Պետք է ակտիվացնել արտաքին քաղաքական կապերը Հնդկաստանի, Չինաստանի և Արաբական աշխարհում՝ ապահովելով տնտեսական բազա։

3. Հայաստանի՝ «չեղարկված միջանցքներից» դեպի ինքնուրույն հաղորդակցություն

   • «Զանգեզուրի միջանցքի» գաղափարի փոխարեն  Հայաստանը պետք է խթանի իր ինքնիշխան ենթակառուցվածքներն ու կապերը։

---

II. Տնտեսական վերլուծություն՝ Հյուսիս–Հարավ միջանցքի և տարածաշրջանային փոխկապակցվածություն

1. Հյուսիս-Հարավ տրանսպորտային միջանցքի ռազմավարական առաջմղում

   • Կապում է Իրանը Վրաստանի նավահանգիստներին՝ մատակարարման և տարանցման նոր ուղի ստեղծելով։

   • Պետք է պետության կողմից վերանայել ներդրումային քաղաքականությունը՝ թույլ տալով միջազգային ֆինանսավորողներին ներգրավվել (ADB, WB, ԵԱԶԲ)։

2. Էներգետիկ հաղորդակցություն և լոգիստիկա

   • Իրանի գազի և էլեկտրաէներգիայի հնարավոր արտահանում՝ Վրաստանի և Սև ծովի նավահանգիստների ուղղությամբ։

   • Սիսիանում, Գորիսում և Արարատյան դաշտում կարող են ստեղծվել լոգիստիկ հանգույցներ։

3. Ինտեգրում Հնդկաստան-Իրան-Հայաստան ծրագրի մեջ

   • Հնդկաստանը շահագրգռված է Չաբահարի նավահանգիստը կապել Հյուսիսային ուղղությունների հետ։ Հայաստանը կարող է իր տարածքով կապել այս ուղին Վրաստանի նավահանգիստների հետ։

---

III. Միջազգային և տարածաշրջանային խաղացողների դիրքորոշում

1. Իրանը, որպես բարեկամական երկիր

   • Շահագրգռված է Հայաստանի կայունությամբ և ուղիղ ցամաքային կապով դեպի հյուսիս։

   • Կցանկանա ընդլայնել էներգետիկ և լոգիստիկ համագործակցությունը։

2. Իսրայելը, չնայած որոշ քաղաքական գործիչների հակահյկական կոչերին

   • ցեղասպանության տեսնակյունից նույն ցավն ապրած լինելով, չի վատացնի հարաբերությունները միջազգային կամուրջի դեր ստանձնելու պատրաստակամությաուն հայտնած Հայաստանին , նկատելով, որ մեր Հայրենիքը  չբացահայտ ռազմական աջակցություն չի ցուցաբերում  Իրանին, այլ տրամադրում է մարդասիրական կապի ուղի։

   • Կարող է փորձել ազդել Արևմտյան դաշնակիցների միջոցով՝  ՀՀ-ը օգտագործել, որպես Իրան-Իսրայել լարված հարաբերությունները կարգավորող պետություն։

3.  Ադրբեջանը

   • Կփորձի օգտագործել ցանկացած լարվածություն՝ ակտիվացնելու «Զանգեզուրի միջանցք» գաղափարը։

   • Հայաստանը պետք է հակակշռի այս նկրտումները միջազգային իրավունքի և տարածաշրջանային անվտանգության կոնտեքստում։

4. Ռուսաստան

   • Կփորձի պահպանել իր դիրքը տարածաշրջանում որպես անվտանգության երաշխավոր, բայց կարող է փոխել հավասարակշռությունը՝ հաշվի առնելով Ուկրաինայի ճգնաժամը։

5. ԱՄՆ և ԵՄ

   • Կցանկանան կանխել Իրանի ռազմական ընդլայնումը, բայց միաժամանակ շահագրգռված կլինեն Հայաստանի՝ որպես չեզոք տարանցման միջանցքի պահպանմամբ։

   • Կարող են աջակցել ենթակառուցվածքային ծրագրերին՝ պայմանով, որ Հայաստանը չդառնա պատժամիջոցների շրջանցման ուղի։

---

Եզրակացություն Հայաստանը, հավասարակշռված արտաքին քաղաքականության և ռազմավարական ենթակառուցվածքների զարգացման դեպքում, կարող է վերածվել տարածաշրջանային ինտեգրման կարևորագույն հանգույցի։ Իրանա-իսրայելյան հակամարտության պայմաններում Հայաստանի չեզոքությունը, ինքնիշխան կապերի պահպանումը և դիվանագիտական ճկունությունը կարող են ոչ միայն զերծ պահել նրան տարածաշրջանային հարվածներից, այլև դարձնել նրան անվտանգ և վստահելի բուֆեր արևմուտքի, հարավի, արևելքի և հյուսիսի աշխարհների միջև։