ԼՈՒՅՍԻ ԿԱՆՉԸ

     Երբ պատմությունը դուրս է գալիս ակադեմիական սրահներից և վերածվում է զենքի, այն դադարում է լինել փորձաքննության ենթակա ճշմարտության որոնում ու դառնում է քաղաքական շահի սպասարկու։ Ահա թե ինչն է այսօր տեսանելի ադրբեջանական ղեկավարության հռետորաբանության մեջ, որտեղ պատմական հողերի մասին հռչակումները միաժամանակ ծառայում են և՛ ռևանշիզմի վերակենդանացմանը, և՛ միջազգային իրավունքի նենգ խեղաթյուրումներին։ Պատմության ամենավտանգավոր զենքերից մեկը հիշողության աղավաղումն է...    Թյուրքական տարրերի հայտնությունը Հայկական լեռնաշխարհում երբեք չի եղել քաղաքակրթական կամ մշակութային զարթոնքի արդյունք։ Նրանց մուտքը պայմանավորված էր հատկապես արաբական նվաճումներով, երբ քրիստոնյա հայ բնակչության՝ խալիֆայության բռնապետության դեմ ուղղված ապստամբությունները ճնշելու նպատակով, տարածաշրջան բերվեցին թյուրքական պատժիչ ջոկատներ։ Սրանք ոչ թե կառուցողներ էին, այլ ճնշողներ՝ մշտապես օտար ուժերի կողմից ուղղորդվող։ Նույնիսկ սելջուկյան տիրապետության օրոք տեղական հայ ավատատիրությունը պահպանվում է...

26 հունիսի 1918 թ.         Երևան Հակառակ մեր թափած բոլոր ջանքներին՝ մենք չկարողացանք կապ հաստատել ձեզ հետ և ձեզնից հրահանգ ստանալ այս կամ այն հարցի առթիվ: Կյանքը հոսում է և օրը-օրին բարդ խնդիրներ է առաջադրում, հրամայաբար լուծում պահանջում, իսկ մենք չենք կարողանում անել: Ա. Ամենքը զարմանում են ձեր անտարբերության վրա. ամբողջ ամիս է խաղաղության դաշինք եք ստորագրել այս երկրի համար, սակայն այս դժբախտ երկիրն այդ դաշնագրի իսկական պատճենը մինչև օրս չունի: Տաճիկները [թուրքերը] սիստեմատիկ կերպով պահանջում են դաշնագրի այդ կամ այն պայմանների իրագործումը, իսկ եթե մենք ենք պահանջում նույն մեր երկրի կամ ժողովրդի համար, ասում են, որ դաշնագրում այդպիսի կետեր չկան, օրինակ՝ փախստականների հետ դառնալու մասին: Ձեր բոլոր նամակներով այդ <մասին> հայտնված էր մեզ: Ալեքսանդրապոլում եղած թուրքերեն դաշնագրի մեջ, ասել են, այդ կետը չկա: Հետո ինչպե՞ս պետք է վարվել մեր կայարաններում եղած երկաթուղու շարժուն սաստավի [կազմի] մասին: Նրանք պահանջում են իրենց թողնել և վարպետորեն ամեն բան տարան. ...

                   (Ի պատասխան « Нагорный Карабах — Википедия » հոդվածի հակահայկական ձևակերպումների)     Արձախի Հանրապետությունը ձևավորվել է պատմական Մեծ Հայքի 10-րդ՝ Արձախ նահանգի տարածքում, Հայկական լեռնաշխարհի հյուսիս-արևելքում։ Տարածքի բնութագրումն ընդգրկում է տարբեր լանդշաֆտային գոտիներ՝ տափաստանային, նախալեռնային, լեռնաանտառային, մերձալպյան և ձնամերձ: Ուստի Արձախի բաժանումը միայն «լեռնային» և «դաշտային» հատվածների քաղաքականապես պայմանավորված է և չունի գիտական աշխարհագրական հիմնավորում։ Այս բաժանումը, մուսավաթական և հետագայում բոլշևիկյան Ադրբեջանի կողմից կիրառված (1918–1923թթ.), նպատակ ուներ խաթարել Արձախի ամբողջականությունը և խոչընդոտել նրա վերամիավորումը մայր Հայրենիքին։        ԽՍՀՄ-Ի ԱԴՐԲԵՋԱՆ ԳԱՂՈՒԹԻ ԼՂԻՄ ԵՆԹԱԳԱՂՈՒԹ ԺԱՄԱՆԱԿԱՇՐՋԱՆ 1923թ. հուլիսի 7-ին Կովկասյան Բյուրոյի որոշմամբ Արձախի լեռնային հատվածը կտրվեց մայր Հայաստանից և միացվեց Ադրբեջանի ԽՍՀ-ին՝ որպես Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզ (ԼՂԻՄ...

  Հայկական  ԽՍՀ Գերագույն խորհրդի և Լեռնային Ղարաբաղի Ազգային խորհրդի որոշումը Հայկական ԽՍՀ-ի և ԼՂԻՄ-ի վերամիավորման մասին      1 դեկտեմբեր, 1989թ. Հիմնվելով ազգերի ինքնորոշման համամարդկային սկզբունքների վրա և արձագանքելով հայ ժողովրդի` բռնությամբ տարանջատված երկու հատվածների վերամիավորման օրինական ձգտմանը` Հայկ. ԽՍՀ Գերագույն խորհուրդը և ԼՂԻՄ Ազգային խորհուրդը որոշում են. Հայկ. ԽՍՀ Գերագույն խորհուրդը ճանաչում է ԼՂԻՄ-ի ինքնորոշման փաստը` հաստատված ԼՂԻՄ-ի մարզային խորհրդի 1988թ. փետրվարի 20-ի և հուլիսի 12-ի նստաշրջանների, ինչպես նաև մարզի բնակչության լիազոր ներկայացուցիչների 1989թ. օգոստոսի 16-ի համագումարի և Ազգային խորհրդի հոկտեմբերի 19-ի նիստի որոշումներում: Հայկ. ԽՍՀ Գերագույն խորհուրդը ճանաչում է ԼՂԻՄ լիազոր ներկայացուցիչների համագումարը և նրա ընտրած Ազգային խորհուրդը` որպես մարզի` ներկայում գործող միակ օրինական իշխանություն: Հայկ. ԽՍՀ Գերագույն խորհուրդը և ԼՂԻՄ Ազգային խորհուրդը հռչակում են Հայկ. ԽՍՀ-ի և ԼՂԻՄ-ի միավորումը: ԼՂԻՄ բնակչության վրա տարածվո...

  Արձախի պատմական իրավազորության վերաբերյալ՝ ընդգրկելով Ադրբեջանի կողմից 1918–2023 թթ․ ագրեսիվ պատերազմների ընթացքում իրականացված տարածքային բռնազավթումները I. Պատմաաշխարհագրական հիմք Արձախը՝ Մեծ Հայքի 15 նահանգներից մեկը, հնագույն ժամանակներից հանդիսացել է հայկական քաղաքակրթության անբաժանելի հողատարածք։ Ըստ Մակար Բարխուդարյանի (Բագու 1895) աշխատության, Արձախը բաղկացած էր 24 գավառից, որոնց սահմանները ձգվում էին՝ Արևմուտքում՝ Երասխ գետից (Քարավազի կամուրջ) , Հյուսիսում՝ Կուր, Խրամ, Ձորագետ , Արևելքում՝ Հակարի գետ , Հարավում՝ Կայեն, Դիլիջան, Գեղամա լեռնաշղթաների գագաթնագծերով ։ Աշխարհագրական այս պատկերը հաստատվում է ոչ միայն հայկական աղբյուրներով, այլև հույն-հռոմեական մեծ հեղինակություններով՝ Ստրաբոն, Պտղոմեոս, Պլինիոս Ավագ և Ամմիանոս Մարկելինոս, ովքեր Արձախը հստակ համարում են Հայաստանի մաս ։ II. Ադրբեջանի կողմից իրականացված պատմաագրեսիան (1918–2023) 1918-20 թթ․ Բաքվի մուսավաթական և բոլշևիկյան  իշխանությունները, օգտվելով  թուրքական, անգլիական և բոլշրիկյան...

Ներածություն Իրանի Իսրայելի դեմ վերջին հաջող հակահետախուզական գործողությունը, որի շրջանակում բացահայտվեցին իսրայելական 70 փորձառու հետախույզներ՝  Իրանի Իսլամական Հանրապետության  նախագահի դեմ մահափորձ նախապատրաստելիս, մեզ հիշեցնում է այն, ինչ մենք իբր երբեք չունեցանք Արձախ ադրբեջանական 100 ամյա պատերազմի  պատմության մեջ։      Իրանը  խորհրդանշական «հուղարկավորման պարկերով» է զավթիչ Նաթանյահուին ողջախոհության կոչում, իսկ դրանից շատ Արցձախի հետախուզությունն ու հակահետախուզությունը անկարող եղան հայտնաբերել գեթ մեկ ներթափանցած գործակալ՝ 2016, 2020 և 2023թթ  ադրբեջանական ագրեսիաների ժամանակ։ Միթե՞ Արձախի Հանրապետության ղեկավարության մեղքով չէ դա տեղի ունեցել :     Ինչո՞ւ  Իրանը կարողացավ, իսկ Արձախւ՝  ոչ.     Իրանի՝ ագրեսորին զսպելու հաջողված  օրինակը ցույց է տալիս, թե ինչպես է հնարավոր ազգային անվտանգությունը վերածել ռազմավարական հաղթանակի՝ սանձելով Իսրայելիւ ամենափորձառու հետախուզությանը՝ դեռ մինչև հանձնարար...

                                                   Ո Ւ Խ Տ Ա Վ Ո Ր Ի      Հ Ի Շ Ա Տ Ա Կ Ա Ր Ա. Ն Ը                                                   Ա                                    ՄԻՆՉԵՎ ԹԱՂԼԱՐ       Այս 1884 թվի Վարդավառի տոներին իմ բարեկամներից մեկը հրավիրել էր ինձ գնալ իր հետ միասին Դիզափայտ, որ բավականին նշանավոր և հայտ նի ուխտավայր է:      Ոչ այնքան կրոնական ջերմ զգացմունքները հարկադրեցին ինձ ընդունել այդ հրավերը, որքան ուրիշ հանգամանքներ, որոնց միշտ հպատակված է լինում մարդ, մանավանդ ամառը, քաղաքների մեջ: Երկարատև անշարժու- թյունից հետո տեսնել կրկին անգամ Ղարա...