Օրենքները և չինովնիկները
Պատմության ընթացքում հասարակությունները հաճախ կանգնել են նույն հարցի առաջ․ արդյո՞ք օրենքը ինքնին երաշխավորում է արդարություն, թե՞ ամեն ինչ կախված է մարդկանցից, ովքեր կիրառում են այդ օրենքը։
Պատկերացնենք երեք տարբեր երկրներ։ Առաջինում գրված են կատարյալ օրենքներ․ բառերը ճշգրիտ են, դրույթները՝ հստակ, և նույնիսկ անբիծ տեսքով թվում են անփոփոխելի։ Բայց եթե այդ օրենքները ընկնում են չինովնիկների ձեռքը, ովքեր առաջնորդվում են ոչ թե հանրային շահով, այլ սեփական շահերով, ապա արդյունքը դառնում է ցավալի։ Գիրքը մնում է փայլուն, իսկ ժողովուրդը՝ հիասթափված։
Երկրորդ երկրում, հակառակը, օրենքները թույլ են, հաճախ՝ հակասական և անլուրջ։ Բայց եթե դրանք կիրառում են ազնիվ չինովնիկներ, ովքեր առաջնորդվում են խղճով ու մարդկայնությամբ, ապա հասարակությունը ստանում է համեմատաբար խաղաղ կյանք։ Այստեղ օրենքի թերությունները լրացվում են մարդկային ազնվությամբ։
Երրորդ երկրում օրենք չկա որպես այդպիսին․ «վարչապետն ասեց՝ ուրեմն ճշմարտություն է»։ Սա ամենավտանգավոր տարբերակն է, երբ պետությունը վերածվում է անձի կամ փոքր խմբի կամքի գործիքի։ Ժողովուրդը դառնում է անուժ ու լուռ, հասարակական կյանքը՝ կաթվածահար։
Այս երեք օրինակները մեզ ստիպում են հարցնել․ ո՞րն է ավելի վտանգավոր՝ կատարյալ օրենքներ վատ մարդկանց ձեռքում, թե՞ անկատար օրենքներ՝ ազնիվ մարդկանց խղճի վրա։
Դաստիարակչական եզրակացություն
-
Օրենքը կարևոր է, բայց բավարար չէ։ Իրական արդարությունը ոչ միայն գրված բառերի մեջ է, այլև այն մարդկանց մեջ, ովքեր կոչված են դրանք իրականություն դարձնելու։
-
Ազնիվ պաշտոնյաները կարող են մեղմել վատ օրենքների հետևանքները, բայց չարամիտ պաշտոնյաները կկործանեն նույնիսկ կատարյալ օրենքը։
-
Ամենամեծ վտանգը իշխանության անձնավորվածացումը և ժողովրդի լռությունն է։ Երբ օրենքը դառնում է մեկի կամքը, ապա հասարակությունը կորցնում է իր ազատությունը և ապագան։
Ուրեմն ամեն հասարակության գլխավոր դասը հետևյալն է․ պետք է ձգտել և՛ լավ օրենքների ստեղծմանը, և՛ ազնիվ ու հաշվետու պաշտոնյաների դաստիարակությանը։ Միայն այդ համադրությամբ է հնարավոր ունենալ արդար պետություն։
Комментарии
Отправить комментарий