ԼՈՒՅՍԻ ԿԱՆՉԸ

    Ա դրբեջանի պետականության և տարածքային ամբողջականության վերաբերյալ հնչող պնդումները իրականում զուրկ են իրավական հիմքերից և հակասում են ինչպես պատմական փաստերին, այնպես էլ միջազգային իրավունքի սկզբունքներին։ Ավելին՝ հենց Ադրբեջանի քաղաքական իշխանությունների և նրանց ժառանգների անհեթեթ, հակապատմական քարոզարշավները և տարածաշրջանում պատերազմների սանձազերծումը դարձնում են այդ պետությունը ոչ լեգիտիմ։     1. Պատմական և իրավական հիմքերի բացակայություն   Ադրբեջանի Հանրապետությունը որպես պետական կազմավորում ձևավորվել է Հայկական լեռնաշխարհի արևելյան մասում   1918 թ., երբ պատմական Արձախը, Զանգեզուրը և Նախիջևանը հանդիսանում էին հայ ժողովրդի անքակտելի Հայրենիքի՝ Միացյալ Հայաստանի նահանգները։              1 ․ 1918 – 1920 թթ ․ Ադրբեջանի արհեստական բնույթը      Հեղինակավոր վկայություն է ներկայացնում ռուսական բանակի գեներալ-լեյտենանտ Անտոն Դենիկինը, ով իր «Очерки русской смуты» (том. IV, 19...

                                                    Ստալինը, Պիատրվսկին և Կամոն     Ստալինը ոչ միայն քաղաքական գործիչ էր, այլև գաղափարական ճարտարապետ, որը խորապես վախենում էր հայ ժողովրդի պետական մտածողությունից։ Եթե ԽՍՀՄ 15 հանրապետություններից գրեթե բոլորը կերտվել էին արհեստական սահմանագծերով, ապա միայն Հայաստանը ուներ հազարամյակներով ձևավորված պետականամետություն ու պատմական իրավագիտակցություն։ Սա հենց այն «վտանգն» էր, որ Ստալինը տեսնում էր հայության մեջ։ Պատմության ընթացքում նույն գիծն էին վարում նաև այլ տերություններ․ Ասորեստանը, Հին Հռոմը, Բյուզանդիան և նրա ժառանգորդ հռչակված Ռուսաստանն ու Թուրքիան մշտապես փորձել են հայությանը զրկել իր պետականությունից կամ ենթարկել այն իրենց կայսրական շահերին։ Ստալինը այս ավանդույթի նոր՝ խորհրդային շարունակությունն էր։ Ուրարտուի խնդիրը այս առումով դառնում էր քաղաքական գործիք։ Ստալինը դեռևս 1937 թ. հաստատված ...

      Արձախի հանրապետության տարածքւ օկուպացրած Իլհամ Ալիևի   «Շուշիի III գլոբալ մեդիա ֆորումում» ելույթում հնչեցրած խոսքերը՝ ուղղված Ուկրաինային և հնչեցված օկուպացիայի դեմ պայքարի համատեքստում, բացահայտում են նրա քաղաքական երկակի ստանդարտները։ Նա, լինելով օկուպանտ ու Արձախի բնիկ հայերի դեմ իրականացված ցեղասպան գործողությունների կազմակերպիչ , իրեն իրավունք է վերապահում դաս տալ ուրիշներին։ Սա ոչ միայն ցինիզմ է, այլև քաղաքական խաբկանք, որով նա փորձում է կեղծ օրինաչափություն հաստատել տարածաշրջանում։    Մենք՝ «Շուշի Հայրենատիրաց Միություն» շարժման ներկայացուցիչներս, արձագանքում ենք այս հայտարարությանը և ուղերձով դիմում աշխարհով մեկ սփռված բնիկ արձախցի   հայրենակիցներին։ Իրենց Արձախի իշխանություններ համարող անձինք, որոնց խղճի վրա է ծանրացած 2020 և2023թթ ադրբեջանական ինտերվենցիայի հետևանքով Արձախի Հանրապետության տարածքի հայաթափումը, պարտավոր են ունենալ նույնքան վճռականություն, որքան Ալիևն է պահանջում ուրիշներից։ Արձախի իխանություն ներկայացնողները պարտավոր...

  Թուրքիայի իշխանությունները հայտարարել են, որ 81 նահանգներում կառուցելու են ժամանակակից ռմբապաստարաններ՝ հիմնավորելով դա Մերձավոր Արևելքում աճող լարվածությամբ։ Այս քայլն ունի  պաշտպանական, թե՞ քաղաքական նպատակներ ․ Էրդողանը նորից ներքին լեգիտ իմություն է փնտրում՝ արտաքին պատերազմի վտանգով վախեցնելով իր քաղաքացիներին։     Հ նարավոր բացատրությունները Ներքին վախի մթնոլորտի ձևավորում (քարոզչական գործիք): Թուրքիան պարբերաբար օգտագործում է արտաքին վտանգի թեման՝ հասարակությունը համախմբելու և ներքին խնդիրներից (տնտեսական ճգնաժամ, արժեզրկում, գործազրկություն) շեղելու համար։ Ռմբապաստարանների մասին լուրերը վախի և լարվածության զգացողություն են ստեղծում, ինչը հասարակությանը դարձնում է ավելի ենթակա իշխանության մանիպուլյացիաներին։ Էրդողանի քաղաքական հաշվարկները (իշխանության պահպանում): Թուրքիայի ներքաղաքական կյանքում նա մշտապես խաղում է «պատերազմի առաջնորդի» դերը։ Եթե մոտենում են ընտրությու...

  1071-ի Մանազկերտի ճակատամարտը դարձավ Բյուզանդիայի կործանման և Թուրքիայի կայացման վճռորոշ պահը։ Ալփ-Արսլանի հաղթանակը ոչ թե նրա ռազմավարական հանճարի, այլ Բյուզանդիայի ներքին դավաճանության ու ուշացած որոշումների հետևանք էր։ Մատենագիրների վկայությամբ՝ բյուզանդական զորքի մի մասը դավաճանեց և թուրքերի կողմ անցավ, իսկ կայսրությունը՝ գերեվարված, ստիպված եղավ զիջել Մանազկերտն ու Փոքր Ասիայի բանալիները։ Այսօր էլ պատմությունը կարող է կրկնվել։ Օրվա Ռուսաստանն էլ, ինչպես այն ժամանակ Բյուզանդիան, կարող է ուշացած փորձել կանգնեցնել թուրքական առաջխաղացումը՝ այս անգամ Ադրբեջանում։ Բայց ինչպես ցույց է տալիս Մանազկերտի դասը, ուշացած քայլերը ճակատագրական են դառնում։  Այսօր  Մուշ նահանգում թուրքական ռազմաօդային ուժերը իրենց հաղթանակի տարեդարձի կապակցությամբ ցուցադրական թռիչքներով երկնքում կիսալուսին են նկարել՝ հաղթանակի խորհրդանիշ դարձնելով բնիկ հայ ժողովրդի Հայրենիքի  զավթումը։ Հայաստանը չպետք է սպասի ուրիշների ուշացած միջամտությանը։ Պետք է ինքնուրույն ամրապնդել պետական կամքն ու պա...

  Թուրքական Yeni Şafak օրաթերթը ս.թ. օգոստոսի 25-ին հրապարակել է հոդված՝ «Ախլաթը՝ թուրքական պատմության և միասնականության խորհրդանիշ» (օր. վերնագիրը կարող է լինել՝ “Ahlat: Türk tarihinin ve birliğinin simgesi” ), որտեղ ներկայացվում է Թուրքիայի նախագահի Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի ելույթը Ախլաթում՝ «Ախլաթի միջոցառումների հրապարակում» կազմակերպված ծրագրի շրջանակներում։ Էրդողանը իր խոսքում շեշտել է «Թուրքիան առանց ահաբեկչության» նպատակը, նշել է Ախլաթի «հոգևոր ու պատմական» նշանակությունը՝ որպես «թուրքական հազարամյա ներկայության» խորհրդանիշ, և հիշատակել է Մալազգիրտի ճակատամարտը, Էրթուղրուլ Գազիի անունը, ինչպես նաև թուրքերի, քրդերի և արաբների «պատմական միասնությունը»։ Միաժամանակ, Թուրքիայի նախագահի ելույթում բացակայում է որևէ հիշատակում բնիկ հայ ժողովրդի մշակութային ժառանգության մասին, որը փաստացի առկա է ինչպես Ախլաթ քաղաքում (պատմական Խլաթ), այնպես էլ նրա շրջակայքում։ Միջնադարյան տապանաքարերի դաշտը, որը հաճախ ներկայացվում է որպես սելջուկյան, իր ձևարվեստով և զարդանախշերով զգալիորեն կապվում է հ...

  Հայաստանի ներկայիս քաղաքական համակարգը կանգնած է լեգիտիմության խորքային ճգնաժամի առաջ։ 2,955 միլիոն ընտրող ունեցող երկրում գործող վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը ստացել է ընդամենը ընտրողների շուրջ 26%-ի ձայները, սակայն փաստացի ենթարկել է իրեն իշխանության բոլոր հիմնական ինստիտուտները՝ դատական համակարգը, Սահմանադրական դատարանը, հանրային հեռուստատեսությունը։ Իրավական և քաղաքական առումով ձևավորվել է իշխանության այնպիսի մոդել, որը չի արտահայտում ամբողջական և իրական ժողովրդական կամքը։ Այնուամենայնիվ, հենց այս պայմաններում է ժողովրդի անունից հնչում ճակատագրական հայտարարությունը՝ «Արձախը Ադրբեջանի մաս է» ։ Պատմությունը և փորձը հուշում են, որ նմանօրինակ հարցերը՝ Արցախի ազատագրումը ադրբեջանական զավթիչներից, Հայաստանի սահմանների փոփոխությունը, այսպես կոչված «Զանգեզուրի միջանցքի» տրամադրումը կամ որևէ էքստերիտորիալ պահանջի բավարարման հնարավորությունը, չեն կարող որոշվել մեկ անձի կամ մեկ քաղաքական ուժի կողմից՝ անկախ նրանից, թե ինչպիսին է նրա ընտրական արդյունքը։ Այս հարցերը վեր են սովորական...

       VII դարի սկզբին Հայաստանը հայտնվել էր անցումային ու ճակատագրական փուլում։ Բյուզանդա-սասանյան պատերազմի (602–628) հետևանքները հանգեցրել էին տարածաշրջանում ուժերի հավասարակշռության խախտման։ Պարսից կայսրությունը պարտությունից հետո ներքին անկում էր ապրում, իսկ Բյուզանդիան՝ հաղթանակած լինելով, միևնույն ժամանակ ուժասպառ էր և դժվարությամբ էր վերահսկում հեռավոր տարածքները, այդ թվում նաև Հայաստանը (տես Ռ. Հոյլենդ, In God’s Path, 2014)։ Իրավիճակը բարդանում էր   634 թ ․ Սիրիայում և Պաղեստինում սկսված արաբական արշավանքները , որոնք արագ մոտենում էին Հայկական լեռնաշխարհինում։     Նոր պայմաններում Բյուզանդիան, փոխանակ կազմակերպեր հակաարաբական միասնական ճակատ, ձգտում էր Հայաստանի նկատմամբ ոչ միայն ռազմական, այլև գաղափարական վերահսկողության։ Հայերը պահպանել էին իրենց պետականության հիշողությունը՝ Արտաշեսյան և Արշակունի թագավորությունների ձևով, ինչը քաղաքական առումով վտանգավոր էր բազմազգ կայսրության համար։ Ըստ որոշ պատմաբանների (տես Նինա Գարսոյան, The Ep...

   «Ամեն առաջնորդ պահանջում է իր զինվորներից այնքան, որքան ինքն է ընդունակ տալ: Անվեհերությունն ու անձնազոհությունն առաջնորդից են սկսվում , և այնտեղ, որտեղ կանգ է առնում նա, ավարտվում է Հայրենիքի սահմանը։ Ուինսթոն Չերչիլն ասում էր․ «Առաջնորդն առաջինն է մարտի դաշտում ...»: Ըստ առասպելական Լեոնիդասի . «Ով կանգնում է առաջի շարքում, նա է արժանի հաղթանակին»: Անձնազոհ զինվոր չես ունենա, եթե ինքդ՝ չվախենալով մահից՝ չսիրես կռիվը : Առաջնորդն է, իր հոգին փոխանցելով զինվորներին,  հոգեբանորեն  ձևավորում հաղթող կամ վախկոտ բանակ: Մեծն Նապոլեոնն ասում էր՝ «Զորքի հոգին նրա առաջնորդն է», իսկ Սուն Ցզուն հավելում է․ «Մեծագույն առաջնորդն է Ազգին հաղթանակ բերում...»: Ալեքսանդր Մակեդոնացին խոստանում էր իրեն հետևող զինվորներին «առաջնորդել դեպի անմահություն»: Կատարյալ առաջնորդը ռազմարվեստագետ է։ Նա, Զորավար Անդրանիկի պես, ընկեր է իր զինվորին, և զորքն արագ զգում է, թե ով է իրական մեծությունը, և ով՝ փքված պաշտոնյա։ Առաջնորդը խստապահանջ է, բայց ոչ կոպիտ, հպարտ է, բայց ոչ փառասեր: Սուվորովն ...

          Արձախի շուրջ տասնամյակներով շարունակվող հակամարտությունը չի կարելի դիտարկել մ իայն որպես տեղային տարածքային վեճ․ այն հանդիսանում է պանթուրքիստական լայնածավալ ծրագրի բաղադրիչ, որի նպատակն է ձևավորել Անկարա–Բաքու միասնական աշխարհաքաղաքական գիծը՝ Հարավային Կովկասում հայկական պետականության և հայկական գործոնի ամբողջական չեզոքացմամբ։ Այս գործընթացը ուղեկցվում է ոչ միայն Ադրբեջանի ագրեսիվ քաղաքականությամբ, այլև Թուրքիայի հետևողական ռազմավարությամբ՝ խթանելով թուրքական աշխարհաքաղաքական նախագծեր Կենտրոնական Ասիայից մինչև Միջին Արևելք։ Պանթուրքիզմի աշխարհաքաղաքական դրսևորումները և Հայաստանի մարտահրավերները Պանթուրքիզմի հիմնական ռազմավարական նպատակն է միավորել բոլոր թյուրքալեզու ժողովուրդներին մեկ աշխարհաքաղաքական համակարգում, ինչը ենթադրում է Հայաստանի՝ որպես տարածաշրջանային ինքնիշխան դերակատարի վերացումը։ Այս ռազմավարության գործնական հետևանքներն են՝ Հայաստանի շուրջ ստեղծվող թյուրքական աշխարհաքաղաքական ճնշում, Արձախի բռնի տեղահանումը և ադրբեջանական օկուպ...

  Ալիևի ռազմատենչ հռետորաբանությունը և «խաղաղության գործընթացի» իրական բնույթը Ռասիստական Ադրբեջանի բռնապետ Իլհամ Ալիևի վերջին ելույթը բացահայտորեն ցույց է տալիս, որ Բաքվի «խաղաղության օրակարգը» երբեք չի ունեցել անկեղծ բնույթ։ Ռասիզմով հիվանդ բռնապետ Ալիևն իր ուղերձում հստակ հայտարարել է. «Մեր երկիր են բերվել ամենաժամանակակից անօդաչու թռչող սարքերը, նոր հրետանային համակարգեր։ [...] ՄԵՆՔ ՑԱՆԿԱՑԱԾ ՊԱՀԻ ՊԵՏՔ Է ՊԱՏՐԱՍՏ ԼԻՆԵՆՔ ՊԱՏԵՐԱԶՄԻ…»  Այս հայտարարությունը միջազգային իրավունքի տեսանկյունից փաստում է, որ Ադրբեջանը դիտավորյալ պահպանում է Հայաստանի և Իրանի նկատմամաբ պատերազմական սպառնալիքը՝ հակասելով ՄԱԿ-ի Կանոնադրության 2-րդ հոդվածի 4-րդ կետին, որը պարտավորեցնում է բոլոր պետություններին զերծ մնալ ուժի կամ սպառնալիքի կիրառությունից՝ ուղղված որևէ պետության տարածքային ամբողջականության կամ քաղաքական անկախության դեմ։   Բռնապետ Ալիևի ելույթի մյուս հատվածում առկա է բացահայտ ատելության խոսք , որտեղ Հայաստանը ներկայացվում է որպես «հիվանդ հասարակություն», իսկ արձախահայությունը՝...